خودآگاهی و کارکردهای تربیتی آن در بهبود روابط اجتماعی انسان در قرآن و حدیث

کیفیت زندگی مفهومی پویشی است و از عوامل مختلف تأثیر می‌پذیرد که یکی از آنها وضعیتهای ارتباطی است. خودآگاهی یکی از عناصر بنیادین ارتباط مطلوب به شمار می‍رود که با کارکردهای ویژه خود نقش مهمی در ارتقاء کیفیت روابط اجتماعی و کاهش آسیبهای آن دارد. پژوهش حاضر با هدف بازشناسی مفهوم و مؤلفه‌های خودآگاهی و تبیین دلالتهای آن در تربیت اجتماعی افراد و ارائه راهبردهای قرآنی برای دستیابی به آن، از نتایج تحقیقات روانشناسی و علوم تربیتی بهره گرفته و با عرضه به قرآن و حدیث به تبیین نظر اسلام درباره موضوع و ارائه راهبردهای قرانی برای دستیابی به آن پرداخته است. نتیجه آنکه خودآگاهی با شناساندن باورها و ارزشها، افکار، احساسات و رفتار، نقاط ضعف و قوت، نیازها و خواسته‌ها، و اهداف سبب واقع بینی و برخورد منطقی و سنجیده در رابطه با دیگران می‌شود. کارکردهایی چون شناخت جایگاه و منزلت خود و دیگران، و شناخت تفاوتهای میان فردی و دیگر آگاهی از دیگر کارکردهای خودآگاهی است که به بهبود روابط اجتماعی کمک می‌نماید. از نظر قرآن کریم مهمترین راهبردهای افزایش خودآگاهی ابتدا خداآگاهی و سپس تفکر و تأمل در ابعاد وجودی خود می‌باشد. این نوشتار پژوهشی میان رشته‌ای و توسعه‌ای است که به شیوه کیفی و روش تحلیلی توصیفی نگاشته شده است.